Het Norbertinessenklooster Sint-Catharinadal bestaat bijna 750 jaar en is daarmee een van de oudste geloofsgemeenschappen van ons land. Het klooster werd gesticht in Wouw, maar verhuisde al snel naar Breda wegens overstromingen in West-Brabant. Sint-Catharinadal heeft sinds 1271 als enige klooster op Nederlandse bodem onafgebroken kunnen voortbestaan.

De Schola Cantorum Oosterhout is een mannenkoor dat al jaren met elkaar Gregoriaans zingt. Hun doel is het authentieke Gregoriaans als kostbaar cultureel erfgoed te bestuderen, te bewaren maar vooral ook uit te dragen. Zij gebruiken daar vroeg-Middeleeuwse handschriften voor met bijbehorende gezangen. Bij de uitvoeringen beperkt de Schola zich niet uitsluitend tot het liturgische kader, maar hanteert zij nadrukkelijk ook de concertvorm, al dan niet geïnspireerd door vormen van Middeleeuws drama. En verliest daarbij ook niet het heden uit het oog: vaak worden er bijzondere verbanden gelegd met hedendaagse gebeurtenissen. Vaak is er daardoor een maatschappelijke boodschap te ontdekken.

Schola Cantorum Oosterhout

De verluchte manuscripten van de zusters en de Gregoriaanse muziek zijn erfgoed. Erfgoed laat zien waar je vandaan komt en wie je bent. Erfgoededucatie gaat over betekenisgeving, het is van belang voor de identiteit van een samenleving. Maar erfgoed kan tevens een inspiratiebron zijn voor verrassend educatie materiaal.

Al van voor 800 v. Chr wordt er Gregoriaans gezongen, en dit kan zomaar eens de basis zijn geweest voor de West-Europese muziek.
De prachtige verluchte manuscripten die je op deze site en in het lesmateriaal terug ziet komen uit het archief van de zusters van het Sint Catharinadal.
Sint-Catharinadal en kunnen een inspiratiebron zijn geweest voor graffiti kunstenaars. Het vakoverstijgend lesmateriaal kan aangeboden worden bij oa CKV, beeldende vorming, Nederlands, Muziek, Levensbeschouwing, Filosofie,
economie en meer.

Het staat iedereen vrij te kiezen en combineren. Het Gregoriaans en de verluchte manuscripten van het Sint Catharinadal zullen altijd een basis- en inspiratiebron blijven. We hopen dat we hiermee kennis over en
waardering voor de eeuwenoude kunstvormen kunnen meegeven.

Op deze website vind je de de opdrachten, maar deze zijn ook terug te vinden in de links naar de pdf (link) staat een presentatie. Ook is er een uitgebreide lesbrief (link naar de pfd) waarin de leerlingen stap voor stap meegenomen wordt in het lesmateriaal. In het creatieve proces zijn er bij elke opdracht vier fases : oriënteren, onderzoeken, uitvoeren en evalueren. Op deze manier gebruiken de leerlingen diverse vaardigheden die essentieel zijn voor “leren leren”.

Leerling klas 4 Mgr. Frencken College, Oosterhout

Pieter Huiben

De geschiedenis van het Gregoriaans is inspirerend en dat zie je ook terug in de hedendaagse muziek en filmmuziek. Hoe je het ook wendt of keert,
Gregoriaans is toch wel de bron van onze hedendaagse West-Europese muziek. De zusters en monniken waren van mening dat de teksten die zij schreven en zongen waren bedoeld voor de eeuwigheid. Hoe konden zij toen weten dat de technologie hun ideeën over ‘de eeuwigheid’ zo snel heeft veranderd. En wie weet wat de toekomst ons nog gaat brengen...

Geluidsfragment te vinden via deze link.

leerling klas 4 Mgr. Frencken College, Oosterhout

Een belangrijke taak van de monniken en zusters in de Middeleeuwen was het overschrijven van teksten uit de Bijbel. In die tijd konden alleen zij lezen en schrijven, en de boekdrukkunst bestond nog niet

Een miniatuur is een illustratie bij een middeleeuws handschrift. De term komt van het Latijn ‘miniare’ en dat betekende ‘schrijven met minium’. Dit is een rood loodoxide dat gebruikt werd om hoofdletters te
kleuren in vroegere handschriften.

Later werden er versieringen bij gemaakt welke steeds uitgebreider werden.
Vaak verbeelden ze wat er in de tekst beschreven werd, zodat ook de analfabeten begrepen waarover het ging. Miniatuur heeft dus oorspronkelijk niets te maken met iets kleins, die betekenis kreeg het later pas. Miniaturen komen voor in alle formaten van piepklein (binnen een initiaal) tot vrij groot.

Boekverluchting is de kunst of het ambacht dat zich bezighield met de illustratie en de versiering van
middeleeuwse handschriften en andere documenten. Soms wordt dit ook “illuminatie” genoemd, van het Latijn dat “verlichten” betekent.
Letterlijk slaat het op het verlichten van handschriften met bladgoud of zilver en in het moderne Nederlands is dit verluchten geworden. We spreken dan ook van
verluchte manuscripten.
Een initiaal is de beginletter van een woord, zin, alinea of hoofdstuk. Het woord initiaal komt uit het Latijn van ‘initium’ en betekent ’aan het begin staand’.
Een versierde en vergrote letter werd in
middeleeuwse handschriften en soms ook in latere teksten gebruikt om tekst te structureren.

Hoe je het ook wendt of keert, het Gregoriaans is toch wel de bron van onze hedendaagse
West-Europese muziek.
En dan blijkt het ook nog overeenkomsten te hebben met hedendaagse muziek: de Rap.
Gregoriaans --- Rap
Antifoon met melodie --- refrein met melodie
psalm strofe--- strofe
gezongen woord --- gesproken/gezongen woord
woordaccent --- woordaccent
cadans--- cadans
De Schola Cantorum komt in je klas en zij zullen je meenemen op de tonen van het Gregoriaans. Je hoort het, je gaat het zingen en bovenal je gaat het voelen..

leerling klas 4 Mgr. Frencken College, Oosterhout

Graffiti is een verzamelnaam voor afbeeldingen of teksten die op straat of op een andere plaats zijn aangebracht.
De eerste tekeningen op muren verschenen
duizenden jaren geleden in grotten. Jagers maakten grottekeningen van dieren en het jagen. Meestal bedoeld om te laten zien dat men ergens was geweest. Later schreven de oude Romeinen
en Grieken hun namen en protestgedichten
op gebouwen.

Geluidsfragmenten zijn te vinden via deze link.

Moderne graffiti lijkt te zijn verschenen in Philadelphia in de vroege jaren zestig. De nieuwe kunstvorm begon echt tot leven te komen in de jaren zeventig, jeugdbendes begonnen tags achter te laten op gebouwen door heel de stad. Dit deden ze ook om hun territorium te markeren. De term ‘graffiti’ werd voor het eerst gebruikt door The New York Times. Het wordt nu soms gezien als vandalisme maar vaak ook als (straat)kunst. Steeds meer steden hebben een wandeling langs de graffiti die de stad rijk is. Denk maar aan de Blind Wall Gallery in Breda.

Ondanks het grote ‘leeftijdsverschil’ zijn er duidelijke overeenkomsten te ontdekken tussen de verluchte manuscripten en het werk van graffiti kunstenaars. Banksy bijvoorbeeld wil de kijker een spiegel
voorhouden, een boodschap overbrengen en hij doet dat op een heldere en begrijpelijke manier voor een breed publiek.
De zusters wilden met hun illustraties ook het (bijbelse) verhaal vertellen zodat de
analfabeten ook het verhaal via plaatjes konden volgen.. Banksy verlaagt met zijn werk de drempel om kunst te bekijken en te leren waarderen. En de zusters
openden de deur naar de boodschap in de bijbel.

In het Gregoriaans is de articulatie van groot belang: het bevorderd de verstaanbaarheid en de betekenis komst sterker naar voren.
Maar ook doordat sommige woorden benadrukt worden: leg je de klemtoon anders dan kan dat voor een hele andere betekenis zorgen.
We communiceren veel met elkaar, maar soms wordt het verhaal dat je vertelt verkeerd geïnterpreteerd. Wellicht dat je de nadruk (klemtoon) op de verkeerde woorden hebt gelegd.
Lieke Weterings van E2i weet alles van communicatie en legt je uit hoe jij jezelf op je best kan presenteren en je doelen kan verwoorden.

Een initiaal gemaakt door een zuster van Sint-Catharinadal

Vroeger dachten de zusters en monniken dat de
manuscripten die ze schreven voor de eeuwigheid waren. Maar zij deden dit ook “anoniem”: hun naam werd niet vermeld, al hadden sommigen een herkenbaar tekentje: ze waren geen eigenaar van het manuscript dat zij maakten.

NFT is een manier om eigenaarschap te koppelen aan digitale objecten. Alles wat digitaal is wordt daarmee een soort onvervangbaar kunstwerk.
Met behulp van NFT-technologie kan iemand zich opeens van alles ‘toe-eigenen” uit de digitale wereld. Dat leidt tot interessante, wonderlijke ontdekkingen en een nieuw waardesysteem.

colofon
• Zusters Sint-Catharinadal | Leer- en inspiratiehuis Sint-Catharinadal
• Schola Cantorum Oosterhout o.l.v. Rudi Oomen naar een idee van Walther Halthers
• Projectgroep: Miranda van Bragt, Arjan van Dijk,
Walther Halters en Jerry Korsmit.
• SSKO (Stichting Steunfonds Katholiek Onderwijs)
• Lesmateriaal ontworpen en vormgegeven door
Miranda van Bragt m.m.v. Lieke Beens, Helma van de Heijkant, Jerry Korsmit en Lieke Weterings E2i
• Website AccountAnders | Vormgeving website Nicole Smans
• Cambreur College | Mgr. Frencken College | Sint-Oelbert Gymnasium

voor de start van het project
in Dagblad de Stem.

Leerlingen van klas 4 were here... Sporen die werden nagelaten na de graffitiworkshop Laetare | Wees blij. Inmiddels is alles weer schoon!